مسئله شدن حجاب در جامعه ایرانی

هفته حجاب و عفاف فرصتی است برای اندیشیدن و بحث و گفت‌وگو در خصوص یک هنجار و ارزش دینی-اجتماعی، موضوعی که چند سالی است به یکی از موضوعات پر چالش در جامعه ایرانی تبدیل شده و روز به روز بر میزان اختلافات پیرامون نحوه مواجه با این هنجار و ارزش دینی و اجتماعی افزوده می‌شود.پدیده حجاب در جامعه ایران در حال تبدیل‌شدن به یک مسئله اجتماعی است و کم‌کم جای خود را در فضای پرمسئله جامعه ما باز می‌کند.اینکه در این شرایط پرمسئله، مردم و مسئولین تا چه اندازه حوصله، وقت و انرژی پرداختن به این مقوله را دارند خود یک سؤال جدی است، اما اینکه چرا حجاب در جامعه ما در حال تبدیل‌شدن به یک مسئله اجتماعی است سؤال جدی‌تری است که پیش از ورود به مباحث مربوط به راهکارهای مقابله با بدحجابی و بد پوششی در جامعه باید موردتوجه قرار گیرد.به عبارتی تا درد تشخیص داده نشود نمی‌توان به سراغ درمان رفت، خطایی که امروز بسیاری از مسئولین در حوزه‌های اجتماعی به آن مبتلا هستند و بدون فهم دقیق آسیب‌های اجتماعی، به ارائه راهکار می‌پردازند.حجاب برای جامعه امروز ما یک مسئله است چراکه جامعه ایرانی بیش از این درگیر مقوله‌ای به نام بدحجابی نبوده است، حجاب از زمانی برای جامعه ایرانی به یک دغدغه فکری تبدیل شد که حاکمان وقت با پدیده مدرنیزاسیون آشنا شدند و مقهور و مبهوت پیشرفت‌های نظام سرمایه‌داری شدند.در پی حاکمان برخی منورالفکران نیز غرق در این پیشرفت‌های مادی شدند، اما به‌جای فهم دقیق چگونگی حاصل شدن این پیشرفت، پوشش زنان در غرب را عامل پیشرفت دانستند و گفتند اگر زن ایرانی حجاب از روی خود بردارد جامعه ایرانی به پیشرفت و توسعه خواهد رسید، این استدلال باعث شد تا حجاب طی یکصد سال اخیر تا به امروز همواره به یک دغدغه فکری، هم برای مردم و هم برای مسئولین تبدیل شود، به عبارتی حجاب و هر آنچه در برابر آن قرار می‌گیرد یک پدیده مدرن است که ایرانیان پیش از آن دغدغه‌ای در این خصوص نداشته‌اند.نکته دوم در اثبات مسئله شدن حجاب در ایران، عوارض اجتماعی بی‌حجابی یا بدحجابی و یا هر آنچه که حجاب را نفی می‌کند است، حجاب یک اصل پذیرفته‌شده در فرهنگ دینی (شرع)، فرهنگ ملی، عرف و قانون است، ازنظر علما حجاب و پوشش حق‌الله است و نه یک حق فردی که فرد بخواهد آن را از خود سلب کند، انسان مسلمان نگهبان و امانت‌دار این حق الهی است و نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد.

 اگر مطالعه‌ای در تاریخ ادیان، تمدن‌ها و اقوام بشری داشته باشیم متوجه می‌شویم که هیچ‌یک از انها در برابر مقوله پوشش سکوت نکرده‌اند، لذا حفظ پوشش و حجاب برای هر انسانی در جامعه یک تکلیف است.

 جامعه یک فضای فردی نیست که انسان باب میل خود و هرگونه که تشخیص داد در این فضا فعالیت کند، فضای اجتماعی برای ادامه حیات اعضای خود می‌بایست از سلامت و پاکی لازم برخوردار باشد تا افراد جامعه بتوانند در این فضا زیست سالمی داشته باشند.

 امروزه هم تحقیقات داخلی و هم بین‌المللی اثبات کرده‌اند که پوشش‌های نامناسب و زننده فضای اجتماعی را آلوده می‌کند، تحقیقات اثبات کرده‌اند که بسیاری از آسیب‌های اجتماعی ازجمله طلاق، قتل‌های خانوادگی و ناموسی، فحشا، فسادهای اخلاقی، روابط نامشروع و ... ناشی از آلودگی فضای اجتماعی و تحریک‌کنندگی بالای این فضا است. به عبارتی شکسته شدن هنجار حجاب در جامعه برخی از کارکردهای اساسی نظام اجتماعی را دچار اختلال کرده است، این در حالی است که قرآن کریم آثار و برکات حجاب را برای جامعه مسلمین یادآور شده است.

قرآن کریم در مجموعه آیاتش پنج اثر را از آثار بارز و ظاهر رعایت حجاب از سوی زنان و دختران می‌داند.

 رعایت عفت و حجاب، مایه بهره‌مندی زنان از آمرزش الهی می‌گردد.

 (یا ایها النبی قل لازواجک بناتک و نساء المومنین یدنین علیهن من جلا بیبهن ... و کان الله غفوراً رحیماً) (سوره احزاب -59).

 رعایت حجاب و پوشش برای زنان و دختران حتی زنان سالمند در راستای خیر و صلاح و سلامت آنها است.

 (و القواعد من النساء الاتی لا یرجون نکاحاً ... و ان یَستعفِفن خیر لهن) (سوره نور – 60).

  رعایت حجاب و پوشش مناسب، راهی برای شناخته شدن زنان آزاده و باشخصیت است.

 (یا ایها النبی قل لازواجک بناتک و نساء المومنین ... ذلک ادنی ان یعرفن) (احزاب – 59).

  رعایت حجاب و پوشش مناسب زنان و دختران، مایه‌ی حفظ طهارت و پاکی مردان و زنان است.

 (و اذا سألتموهن متاعا فسئلوهُن من وراء حجاب ذلکم اطهر لقلوبکم و قلوبهن) (احزاب – 53).

  رعایت حجاب و پوشش زنان مایه مصونیت آنان از تعرض هوسرانان و سلامت یابی آنها می‌شود.

 (یا ایها النبی قل لازواجک بناتک و نساء المومنین یدنین علیهن ... ادنی ان یعرفن فلایوذین)(احزاب – 59).

 نکته سوم اینکه امروز علی‌رغم اینکه حجاب یک امر شرعی و قانونی است، اما یک اجماع کلی بر روی نحوه مواجه با پدیده‌های نفی‌کننده آن وجود ندارد، به‌عنوان مثال مطالعه دولت‌های سابق و فعلی در کشور نشان می‌دهد که تفاوت‌های اساسی در برداشت آنان از مقوله حجاب و بی‌حجابی و بدحجابی وجود دارد.

 در بحث راهکارها نیز تنوع و گستردگی و متناقض بودن آنها نیز آشکار است، از دید عده‌ای وضعیت موجود که مورد اعتراض طیف وسیعی از مردم به‌خصوص اقشار مذهبی و متدین است یک وضعیت عادی است و جای نگرانی ندارد و اساساً وضعیت پوشش را یک مسئله نمی‌دانند و به آن نمی‌پردازند.

 برخی هم خواستار برخوردهای تند و ضربتی هستند و وضع موجود را قابل‌تحمل نمی‌دانند و راهکار را در قاطعیت قانونی می‌دانند.

 عده‌ای نیز متفکرانه این وضع را تحلیل می‌کنند و معتقدند که وضعیت موجود محصول بیش از نیم‌قرن تلاش فرهنگی نظام سرمایه‌داری و استعماری است و مسئله‌ای پیچیده و چندبعدی است، به عبارتی ما شاهد یک اجماع نظر در میان مردم و مسئولان و محققین در برخورد و مواجهه با پدیده بدحجابی نیستیم.

 این موارد باعث شده تا حجاب و هر آنچه در تقابل با آن قرار می‌گیرد به یک مسئله اجتماعی تبدیل شود که مسائل اجتماعی اگر حل نشوند روز به روز بر دامنه آسیب‌ها و عوارض آنها افزوده خواهد شد و به مرحله‌ای خواهد رسید که تنش‌ها و تقابل‌ها را به اوج خواهد رساند، چراکه مسائل اجتماعی قابلیت تبدیل‌شدن به هنجار و ارزش را ندارند.

 به عبارتی بی‌حجابی در جامعه ایران به‌عنوان یک مسئله هرگز به یک هنجار اجتماعی تبدیل نخواهد شد کما اینکه در دوره پهلوی‌ها نشد، امروز ما در یک حالت برزخی در حوزه حجاب قرار داریم که راه‌کارهای عالمانه خاص خود را طلب می‌کند.وضعیت موجود این سؤال را در اذهان به وجود می‌آورد که چرا ما امروز باید شاهد بحران پوشش در کشور باشیم؟ چرا کشوری که انقلاب کرده و وجهه غالب این انقلاب، فرهنگ بوده امروز دچار چالش فرهنگی است. کشوری که بیش از سه دهه پیش با خروش خود بساط غرب‌زدگی را برچید و با اقبال فراوان رو به‌سوی فرهنگ اسلامی و بومی خود کرد، چرا باید امروز وضعیت نامناسب حجاب فریاد نارضایتی علما و متدینین را برانگیزد، اما اقدامی عملی آنگونه که باید و شاید صورت نگیرد؟‏ باگذشت بیش از سه دهه از استقرار نظام اسلامی، برخلاف انتظار، در نهادینه کردن برخی از ارزش‏های اسلامی و انقلابی ازجمله حجاب ناموفق بوده‏ایم. وضعیت «حجاب» نشانگر ضعف در بسط ارزش‏های موردنظر است، تحلیل وضعیت پوشش، دریچه‏ ای به آسیب‏ شناسی وضعیت موجود است.

منبع