طلب‌کاری دولت در حوزه مسکن

عباس خسروانی/ پژوهشگر و مدرس دانشگاه
داشتن سکونتگاه یا همان مسکن یکی از ضرورت‌های اساسی هر انسانی است. یکی از نهادهایی که در قبال تامین مسکن مردم مسئولیت دارد نهاد دولت است که باید بر اساس قانون اساسی و سایر قوانین موجود به وظیفه خود در قبال مسکن مردم عمل کند.
به گزارش خبرگزاری فارس از اراک، متاسفانه مسکن در کشور ما به یک مسئله عمده تبدیل شده که همه نهادها را از نهاد خانواده گرفته تا نهاد دولت، سیاست و جامعه را درگیر خود کرده است.مسئله‌ای که دولت‌ها طی چند دهه اخیر یعنی از زمان آغاز تحولات عمده در حوزه زمین و مسکن و سرعت پر شتاب شهرنشینی در ایران از حل آن عاجز بوده‌اند و با آزمون و خطا در این زمینه عمل کرده‌اند و اگر چه برخی نیازها را پاسخ دادند اما پاسخگویی آنها در قبال نیازها ناچیز بوده است و بار سنگین تامین مسکن عمدتا بر دوش خود مردم بوده است، به طوری که هزینه تامین مسکن اعم از خرید، ساخت اجاره و رهن بیشترین سهم را در سبد هزینه خانوارهای ایرانی دارد.لذا مواردی چون تکالیف قانونی دولت و نیاز گسترده مردم به مسکن و سرسام آور بودن هزینه‌های تامین مسکن، باعث شده تا هر دولتی در ابتدا با شعارهایی مبنی بر پاسخگویی به مطالبات و نیازهای مردم کار خود را آغاز کند اما در پایان با انبوهی از کارهای نکرده با مطالبات مردم روبه رو باشد.البته تحلیل و بررسی عملکرد دولت‌ها در حوزه مسکن فرصت مجزایی را طلب می‌کند اما طی سال‌های اخیر شاهد آن بوده‌ایم که مقوله مسکن از ریل اصلی خود خارج شده و به یک امر سیاسی و ابزاری برای تخریب رقبا تبدیل شده است.این جنجال‌های سیاسی بر سر یکی از مهم‌ترین نیازهای اساسی مردم از ناکارآمدی و ناتوانی دولت در امر پاسخگویی به این نیاز حکایت دارد.تامین مسکن در حال حاضر امری پیچیده است که جز با کار وتلاش و داشتن برنامه و همت و مشارکت دولت و ملت محقق نخواهد شد و تبدیل آن به یک مقوله سیاسی، جفا در حق مردم است. دولت نهم و دهم از جمله دولت‌هایی بود که برای تامین مسکن مردم طرحی را به مرحله عمل درآورد و تا زمانی که بر سرکار بود این طرح را به پیش برد و محصول آن تامین میلیون‌ها باب مسکن بود.در اینکه طرح بزرگ مسکن مهر دارای اشکالات و معایب زیادی است هیچ شکی نیست و قطعا باید این طرح مورد بازخوانی و نقد و بررسی قرار گیرد و اشکالات و معایب آن استخراج و نسبت به رفع آنها اقدام شود.اما نوع مواجهه دولت یازدهم و دوازدهم با مقوله مسکن مهر برخوردی نابخردانه و سیاست زده بود. برخوردی که نه تنها گره‌ای از کار مسکن کشور باز نکرد بلکه بر گره‌های آن افزود و موجی از نارضایتی را در میان مردم و البته نا امیدی و یاس را ایجاد کرد.این یاس و ناامیدی و سرخوردگی نه تنها در میان مردم فاقد مسکن، شیوع یافت بلکه به رکود سنگین و طولانی در بازار مسکن نیز منجر شد، دولت یازدهم و دوازدهم از یک سو مسکن مهر را مزخرف خواند و نسبت به آن بی مهری‌های فراوانی کرد و انسان‌هایی که دل به خانه دار شدن از طریق طرح مسکن مهر بسته بودند را سرخورده و ناراضی کرد، این دولت اگر معتقد بود که این طرح دارای اشکالات فراوان است چرا نسبت به رفع اشکالات اقدامی نکرد؟ یا اگر از اساس با این طرح مخالف بود چرا مخالفت خود را منطقی و علمی بیان نمی‌کند و مدام از واژه‌های نامناسبی چون مزخرف و قوطی استفاده می‌کند و یا چرا در راستای انجام وظایف و تکالیف خود درقبال مسکن مردم اقدام جدیدی انجام نداد؟ دولت مدام از طرح مسکن اجتماعی به عنوان جایگزین مسکن مهر سخن می‌گوید که گویا هنوز روی کاغذ است و مردم هنوز طعم آن را نچشیده‌اند.به نظر می رسد امروز دیگر جای مطالبه‌گری دولت نیست و دولت باید از جایگاه مدعی پایین بیاید و درقبال تکالیفی که بر عهده داشته و دارد و انجام نداده پاسخگو باشد نه آنکه هر بار برای انحراف افکار عمومی از موضوعات اصلی، با ایراد برخی سخنرانی‌هایی که رویکرد طلب کارانه دارد از میدان عمل فرار کند.دولت امروز باید پاسخگوی این سوال باشد که برای تامین مسکن مردم به خصوص مسکن اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه چه کرده است؟ میزان سرمایه گذاری دولت در حوزه مسکن چه مقدار بوده و نسبت به گذشته چه تفاوت‌هایی کرده است؟ نسبت تولید مسکن در دولت فعلی نسبت به گذشته چگونه است؟ طرح مسکن اجتماعی دولت در چه مرحله‌ای است و این طرح قرار است کی به بار بنشیند؟ دولت برای رونق مسکن و خروج آن از رکود چه اقداماتی را انجام داده است؟ دولت برای رفع اشکالات مسکن مهر چه کرده و برای حل مشکلات افراد درگیر در این طرح که با تغییر دولت دچار مشکل شده‌اند چه کرده است؟ قطعا عملکرد دولت در حوزه مسکن به عنوان یکی از مهم‌‌ترین دغدغه‌های مردم به عنوان شاخص کارآمدی دولت قابل بررسی است. مردمی که برای تهیه همین قوطی‌های مسکن مهر مجبورند سهم بالایی از درآمدهای خود را هزینه کند در خصوص کارآمدی دولت قضاوت خواهند کرد. راستی کسانی که مسکن مهر را با همه اشکالاتی که دارد، قوطی می‌نامند برای میلیون‌ها سکونت‌گاه غیررسمی در حواشی کلان‌شهرها یا همان حاشیه نشین‌ها چه واژه‌ای را بکار می‌برند؟