اغتشاشات و مقوله نوجوانی در اراک

به گزارش خبرگزاری فارس از اراک، رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنان خود در جمع مردم قم به مناسبت 19 دی فرمودند: «توجه بشود که آن جوان و نوجوانی که تحت تأثیر هیجانی یک شبکه در فضای مجازی قرار می‌گیرد و یک حرکتی می‌کند، با آن کسی که با دستگاه‌های سازمان‌یافته مرتبط است فرق دارد؛ اینها را یک‌جور به حساب نیاورید، با اولی باید با روشنگری حرف زد و او با آن کسی که آدم می‌کشد و قتل می‌کند، یکی نیست.»اغتشاشات اخیر در کشور به خصوص در شهرستان‌ها از ابعاد مختلفی قابل تحلیل و بررسی است، اما این سوژه از جذابیت خاصی برای محققان علوم اجتماعی برخوردار است.

یکی از ابعاد مورد بررسی و قابل تحلیل در این ماجرا ویژگی‌های افرادی است که در دل اعتراضات به حق مردمی، مسیر ساختارشکنی را برگزیدند.

ضمن آنکه این افراد با ساختارشکنی و حرکت‌های آنارشیستی خود نه‌تنها گره‌ای از کار کشور و مردم باز نکردند بلکه بر خسارت‌ها افزودند و ظلم بزرگ‌تر آنان ناامید کردن مردمی بود که می‌خواستند صدا و اعتراض به حق خود را به گوش مسئولین امر برساند و بنای یک مطالبه‌گری عمومی را بگذارند.

مطالبه‌گری که می‌توانست گره‌گشای بسیاری از مشکلات کشور باشد، اما این روند نویدبخش با ساختارشکنی برخی افراد مسکوت ماند، اما این افراد ساختارشکن چه کسانی بودند؟ در شهر اراک مطالعات و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که بخشی از افراد آنارشیست که در کف میدان بودند نوجوانانی بودند که هیجانی‌ترین رفتارها را از خود بروز دادند.جا دارد که این موضوع مورد بررسی قرار گیرد که این نوجوانان با چه هدف و انگیزه‌ای آنگونه در کف خیابان حضور یافتند و رفتارهای وندالیستی از خود بروز دادند، آیا این نوجوانان قصد براندازی نظام را داشتند؟ آیا درد معیشت داشتند؟ یا پاسخ به یک نیاز طبیعی آنها را به این میدان پر خطر کشانده است؟ حتی اگر فرض را بر این بگذاریم که این عناصر بازیگر برنامه‌های ضدانقلاب بوده‌اند باز هم باید این سؤال را از خود پرسید که چرا دستگاه‌های امنیتی ضدانقلاب در اغتشاشات اخیر از پتانسیل نوجوانان برای بروز ناآرامی استفاده کرده‌اند؟

به نظر می‌رسد در بحث حضور برجسته نوجوانان در اغتشاشات اراک، نشانه‌هایی بسیار مهم‌تر و حساس‌تر از مقوله‌های امنیتی داریم که می‌توانند به ما وضعیت بحرانی را نشان دهند.

نبود احساس رضایت در بخشی از بدنه نوجوانان، ضعف بردباری و تاب‌آوری آنها نسبت به آنچه که نمی‌پسندند، نداشتن افق و چشم‌اندازی روشن و رخوت و خمودگی در جهت یافتن راه‌حل‌هایی برای مدیریت زندگی‌شان، عدم احساس مسئولیت و بی‌خیالی نسبت به مسائل زندگی و جامعه و بی‌علاقگی و بی‌انگیزگی از جمله مشکلات و مسائلی است که دامن‌گیر نوجوان ایرانی است.از سوی دیگر سال‌هاست که متخصصان از فروکش کردن روحیه نشاط اجتماعی و نبود فضاهای نشاط‌آفرین در اراک سخن می‌گویند و هشدار می‌دهند اما گوش شنوایی نیست.قطعاً بخشی از این اعتراضات ناشی از همین نادیده گرفتن مطالبه به حق قشر نوجوانی است که برای بروز انرژی‌ها و توانائی‌های خود به دنبال بسترهای مناسب می‌گردد اما این بسترها فراهم نیست.در تحلیل عملکرد این طیف از اغتشاشگران باید گفت که آنها در کف میدان و با بروز برخی رفتارهای ساختارشکنانه در پی تخلیه انرژی‌های نهفته در خود بودند که جامعه مدت‌هاست از پاسخگویی مطلوب به آنها عاجز است.

نوجوانان منبع غنی از انرژی هستند و با توجه به روحیات خاصی که در این سن دارند در پی تخلیه قهرمانانه این انرژی هستند، اما در شرایط امروز شهر اراک بسترهای لازم برای این تخلیه وجود ندارد.امروز بخش قابل توجهی از انرژی‌های نوجوانان اراکی در حال به هدر رفتن و حتی سرکوب شدن است.مسئولان و ساختارها باید برای آموزش، تربیت و هدایت این منبع انرژی مهیا و آماده باشند و متناسب با شرایط روز و نیازهای به روز شده نوجوانان که به مدد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی حاصل شده زمینه را برای ارضای صحیح این نیازها فراهم کنند و البته این حرکت مستلزم فهم درست از نوجوان و نیازهای اوست.اگر امروز به عنوان نمونه از 10 خانواده اراکی سؤال کنید که نوجوان شما روز خود را یا هفته خود را چگونه می‌گذراند، جواب‌هایی که خواهید شنید جالب خواهد بود.نشاط اجتماعی و بروز توانمندی‌ها و قابلیت‌ها و نمایش خود، در کجای این برنامه‌ها قرار دارد؟ مسئولان و خانواده‌ها برای نوجوانان خود چه برنامه‌های نشاط‌بخشی دارند و آیا بسترها برای تخلیه این انرژی‌ها و پاسخگویی به نیازهای آنها فراهم شده است.طیف وسیعی از نوجوانان در کسوت محصلی و دانش‌آموزی هستند و حدود یک‌سوم شبانه‌روز خود را در مدارس می‌گذرانند، با این حال بخش قابل توجهی از اوقات یک نوجوان ایرانی در بیرون از محیط آموزشی می‌گذرد و طبیعتاً باید برای این وقت مهم که نقش مهمی در شکل‌دهی به شخصیت نوجوان ما دارد برنامه و استراتژی داشت.نوجوانان با شدت بیشتری نسبت به سایر رده‌های سنی نیازمند نشاط هستند، چرا که در نوجوانی ضمن انباشته شدن و غلیان انرژی‌های جسمی، زمان غلیان و بروز احساسات و عواطف نیز هست که اگر در جای خود و در مسیر صحیح خود تخلیه نشود قطعاً آسیب‌زا خواهد بود.اگر به دنبال تحلیل حضور این تیپ از افراد در اغتشاشات اخیر در شهر اراک هستیم باید ضمن احترام به تحلیل‌های امنیتی که در جای خود به جا و ضروری است از تحلیل‌های اجتماعی ماجرا غفلت نکنیم و به گونه‌ای نشود که سایه سنگین تحلیل‌های امنیتی ما را از فهم اجتماعی ماجرا دور کند و در دوره‌ای دیگر باز هم شاهد این اتفاقات ناگوار باشیم.مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که این تیپ افراد برای تخلیه هیجانات و نمایش خود به صحنه آمده بودند، مسئولین باید به این موضوع از منظرهای دیگر هم توجه کنند چرا که خطر امنیتی بزرگ‌تر بی‌توجهی به این قشر و نادیده گرفتن نیازهای روانی، طبیعی و عاطفی آنهاست.ظاهر نوجوانانی که برای تخلیه روانی به خیابان ریختند و رفتارهای آنارشیستی انجام دادند، نشان می‌داد که از جسارت و روحیات هیجانی و آزادی‌های بیشتری نسبت به سایر هم سن و سال‌های خود برخوردار بودند و چندان در بند فشارهای خانوادگی و دوستان و مدرسه و نهادهای این‌چنینی قرار نداشتند ولی می‌توان از همین سرنخ به توقعات به جای نوجوانان شهر از مسئولین شهر در بهبود فضای شهری و آماده‌سازی بسترهای لازم و اصلاح فرایندها و نوع نگاه‌ها به قشر نوجوان در جهت تخلیه انرژی و نشاط‌آفرینی و مهم‌تر از همه امید به آینده بهتر رسید.باید این موضوع را بار دیگر هشدار داد که بحران نوجوانی ممکن است عوارض خود را در عرصه‌های اغتشاشات میدانی به نمایش بگذارد و طی روزهای اخیر به خصوص در اراک این نشانه‌ها دیده شد.فشارهای اجتماعی، فرهنگی و هویتی، نوجوان را با شدت بیشتری تهدید می‌کنند و نباید فراموش کنیم که چه بخواهیم چه نخواهیم در کمتر از 10 یا 20 سال دیگر این‌ها هستند که تقریباً مدیریت کشور را در دست خواهند گرفت و اگر این قشر با بحران‌های شکننده درگیر باشند، مدیران قابل اتکایی نخواهند بود و قادر به مدیریت کشور در شرایط سخت و پیچیده دنیای امروز نخواهند بود.